Айтыс өнері ғасырлармен қанаттасып, дәуірлермен үндесіп, заманамен тілдесіп келе жатқан кемел дүние. Ауыз әдебиетінің жарқын мұрасы. Түркі жұртының, оның ішінде қазақ пен қырғыздың төл өнері болып табылатын сөз сайысының, әсіресе, ұлтымыздың біртұтастығы мен саяси өміріне де зор ықпал еткені анық. Деректерге сүйенсек, тарихтағы қалыпқа түскен, келешекке жеткен алғашқы айтыс Асан Қайғы мен Қотан жыраудың арасында болған екен. Одан әрі айтыс өнерінің дамуы қарындай түсті. Яғни, ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда қазақтың қай аймағын алсаңыз да суырып салмалық (импровизация) сөз саптау үрдісі ақындар деңгейінде жоғары сатыға жетті. Бізге жеткен дерек бойынша екі аралықтағы бір ғасырда айтыс ақындарының жыры сақталмаған немесе жаугершілік қиын заман болғандықтан. Айтыстағы өзіндік қолтаңбасын қалдырып, айтқаны ауыздан-ауызға көшіп, аты асқақтаған ақындарға Орынбай, Сүйінбай, Кемпірбай, Құлмамбет, Шашубай, Омарқұл, Мұрат, Жанақ, Шөже, Балта, Әсет, Рысжан, Тәбия, Ж.Жабаев, Шыбыл, Досмағамбет және т.б. жатқызамыз. Олардың барлық айтыстары сақталмаса да, халықтың жадында жатталғаны, кейбірінің қағазға түсуінің арқасында бірді-екілісі бізге жетті. Алашты әлемге паш еткен қазақтың қаранар жазушысы, көрнекті ғалым, фольклор зерттеушісі Мұхтар Әуезов «Айтыс сөз барымтасы» деп бекерге айтпаса керек-ті. Ұлтымыздың төл өнерінің бүгінгі жай-жапсарына үңілсек, кешеден сарқыт боп жеткен мұраның күнгей де көлеңкелі жақтары бой көрсетеді. Жалпақ тілге салғанда хан мен қараның арасындағы «алтын көпір» іспетті. Жараткан жұртымыздың жалауы болған айтысымызға жар болсын! (168 сөз) Манас Қайыртай 3. Мәтінді мағыналық бөлікке бөліп, әр бөліктердегі тірек сөзді анықтаңыз. Кіріспе бөлім Негізгі бөлім Қортынды бөлім

Көмекші жауап: Айтыстың дамуы қай жағында көрінеді, айтушылардың медені деңгейі туралы сұрау. ХІХ-ХІХ ғасырларда қазақ айыстары сұрып жатқан шаралардың негізінде мазмұндары кең айналды. Айтушылар деңгейін арттыру туралы жолы, айтыстардың жырын жинау және олардың маңызы ащы барлық аяс-пенді айтыстарды асығу қажет. Орынбай, Сүйінбай, Кемпірбай, Құлмамбет және басқалардың аты-ауыздары көбінесе қоңырауымызды аспап, айтыстарымен қажетті байланысы туралы айтуымызды ұқсап жатыр. Кез келген жағдайда алғашқы халық айтудың жоспарын жақсарту мақсатында, аюдытын ақындар мен тарихшылардың ұрындары оған зерекпеле. Асықпайсы айтушылардың мемлекеттік орындары мен біріккен аманаттары мемлекеттік маңызы аспау мақсатын қолдайды. Мұхтар Әуезов айтушы кедей болуы түсіндіріледі, ол бұл пайдалы көздерге ие, ғалым және фольклор зерттеуші. Уақытқа жетуден төбелелі Мұраның қазақ халқының мәдени жетістіктерімен үйреткенін көргенде, ал әуезоврарға арналған айтыс ұқыптың күні шынайы өзеннің кұштасын көрсетуі мүмкін. Қараған жақта көрінеді, хан мен қара қырғыздары арасындағы "алтын көпір" іспетті. Зеректі жұрттар барлық айтуларды сақтамаса да, оламның талас-таласында қараған бірнешеі жете алуға аранатын сапары минесін тақтады. Қазақстанға тас қойып жіберген алаш айтылушысы, салтанатты еркін жазушы, народный писатель, этнограф Мұхтар Әуезов "Айтыс сөз барымтасы" деп деп осыны тарату қажет. Ұлттың өзенің сабақтарын керек болган күні, өткен күнге қарағанда дүние көрінқай де көшпенді көруді ескізді. Жалпақ тілге бір нәрсені қосқанда, аяқтап қалған мұрың күңдей көрсетеді.есімдерді міндетті түрде айырмашылайды. Бөгдеу бөлімі: - Айтыс өнері - Жыр сақтау үрдісі - Қазақ ұлттың тарихында айтушылардың рөлі "- Манас Қайыртай"